Cho vay đặc biệt vẫn yêu cầu có tài sản đảm bảo
Phát biểu tại phiên họp Quốc hội sáng 29/5, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng đã giải trình làm rõ nhiều nội dung trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD). Trong đó, đáng chú ý là các vấn đề liên quan đến thẩm quyền cho vay đặc biệt không tài sản bảo đảm, lãi suất 0%, và việc luật hóa các nội dung của Nghị quyết 42.
Theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, quy định mới về việc chuyển thẩm quyền cho vay đặc biệt từ Thủ tướng Chính phủ về NHNN là phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Trước khi Luật sửa đổi năm 2024 được ban hành, Luật Các tổ chức tín dụng đã trao quyền cho NHNN tự quyết định về cho vay đặc biệt, kể cả về lãi suất và yêu cầu tài sản bảo đảm.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (Nguyễn Thị Hồng giải trình làm rõ nhiều nội dung trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.
Tuy nhiên, trong quá trình sửa đổi Luật năm 2024, thẩm quyền được đưa lên Thủ tướng. Sau khi rà soát và cân nhắc các biến động mới của hệ thống tài chính - ngân hàng, tại dự thảo này, Chính phủ đề xuất đưa thẩm quyền này quay lại NHNN nhằm đảm bảo phản ứng nhanh trong các tình huống cấp bách, đặc biệt là khi xảy ra rút tiền hàng loạt - một hiện tượng ngày càng phức tạp và có thể diễn ra rất nhanh qua các công cụ giao dịch số.
Cùng với đó, “việc cho vay đặc biệt không có tài sản bảo đảm, với lãi suất 0%, không phải là cơ chế thường xuyên mà chỉ áp dụng trong các tình huống rất đặc biệt”, Thống đốc nhấn mạnh.
Làm rõ thêm, Thống đốc cho biết, dự thảo mới sửa đổi đã thiết kế rất nhiều quy định để phát hiện từ sớm, từ xa, nếu cần thiết thì đưa vào can thiệp sớm với những giải pháp yêu cầu các tổ chức tín dụng và cổ đông phải thực hiện. Trường hợp thiếu thanh khoản thì vẫn được vay của NHNN, nhưng đều phải có lãi suất chứ không phải sẽ cho vay đặc biệt lãi suất 0% ngay.
Thống đốc khẳng định lại, “việc cho vay đặc biệt chỉ có ở trường hợp xảy ra rút tiền hàng loạt. Đã là rút tiền hàng loạt của hệ thống ngân hàng thì nó sẽ lan truyền rất lớn, nếu không kịp thời can thiệp sẽ gây hệ lụy đối với cả hệ thống”.
Điều kiện xét cho vay đặc biệt, theo Thống đốc, cũng là ngân hàng phải có tài sản đảm bảo trước. Chỉ khi ngân hàng gặp khó khăn nghiêm trọng, không còn khả năng sử dụng tài sản đảm bảo, thì mới xem xét cho vay không có tài sản đảm bảo.
Chủ tịch nước Lương Cường dự phiên họp sáng ngày 29/5.
Tài sản bảo đảm trong các khoản vay đặc biệt thường là các khoản phải đòi từ người vay của ngân hàng, tức các hồ sơ tín dụng. Ngân hàng Nhà nước sẽ rà soát kỹ các hồ sơ này cùng với tài sản đảm bảo của các hồ sơ trước khi quyết định giải ngân. Lấy ví dụ từ vụ việc rút tiền hàng loạt năm 2022, Thống đốc cho biết các cán bộ NHNN đã phải “làm đêm làm ngày” để cùng tổ chức tín dụng rà soát hồ sơ cho vay để lấy làm tài sản đảm bảo.
Ngoài ra, NHNN cũng yêu cầu các ngân hàng sử dụng các giấy tờ có giá như là trái phiếu Chính phủ hay các công cụ tài chính để làm tài sản đảm bảo. Chỉ khi ngân hàng thật sự không còn tài sản khả dụng, hoặc các tài sản đó không thể chuyển hóa ngay thành dòng tiền, thì mới xem xét cơ chế cho vay không có tài sản đảm bảo.
Rút tiền hàng loạt không chỉ xuất hiện ở các ngân hàng yếu kém
Về việc áp dụng lãi suất 0% đối với các khoản vay này, Thống đốc giải thích là bởi các ngân hàng được vay thường đã rất khó khăn, mất khả năng sinh lời. Nếu vẫn áp dụng lãi suất thì sẽ càng khó khăn và khó thực hiện tái cơ cấu thành công.
Đối với các ý kiến về tiêu chuẩn, điều kiện cho vay đặc biệt, Thống đốc cho biết thực tế diễn biến của mỗi ngân hàng là khác nhau. Việc rút tiền hàng loạt không chỉ xuất hiện ở các ngân hàng yếu kém. Ngay một số ngân hàng lớn, có lãi nhiều năm liền vẫn có thể rơi vào tình trạng rút tiền hàng loạt do các yếu tố khách quan như tin đồn, sự cố công nghệ hay tâm lý lan truyền. Do đó, cần có những quy định cho phép xử lý nhanh để ứng phó kịp thời.
Cũng trong phần phát biểu, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng bày tỏ cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã đồng thuận với việc luật hóa ba nội dung quan trọng từ Nghị quyết 42 nhằm tháo gỡ khó khăn trong xử lý nợ xấu.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng giải trình tại Quốc hội
Thống đốc cho biết, khi tài sản bảo đảm được xử lý thuận lợi, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người cho vay, cũng chính là bảo vệ người gửi tiền. Đây cũng chính là thực hiện tinh thần của Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó yêu cầu đảm bảo quyền tài sản, quyền thực thi hợp đồng. Điều này cũng phù hợp thực tiễn của thế giới.
Thống đốc nhấn mạnh, tiền cho vay là tiền huy động từ người dân. Vì vậy, khi luật hóa các quy định về xử lý tài sản bảo đảm, sẽ tạo điều kiện cho tổ chức tín dụng thu hồi vốn, tái cấp tín dụng cho các khoản vay mới. Việc này không chỉ góp phần giảm lãi suất, mà còn tăng khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp và người dân.
Bên cạnh đó, để đảm bảo quyền lợi của người vay, dự thảo Luật đã quy định rõ các điều kiện, quy trình thu giữ tài sản, yêu cầu công khai minh bạch và các tổ chức tín dụng phải có quy trình nội bộ đểviệc xử lý và thu giữ tài sản đảm bảo được minh bạch, tránh lạm dụng.
