 |
| Nhiều chính sách đang được đề xuất để khuyến khích khu vực kinh tế tư nhân tham gia cùng Nhà nước đầu tư các dự án đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị. Trong ảnh: Tuyến đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội đã đưa vào vận hành đoạn trên cao Nhổn - Cầu Giấy. Ảnh: Đức Thanh |
Tháo gỡ “điểm nghẽn” thể chế
Đúng một tháng sau khi nhận chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, vào giữa tuần này, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đã ký Tờ trình số 39/TTr-BXD báo cáo Chính phủ về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt.
Tờ trình nêu rõ, Nghị quyết nhằm ban hành thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để áp dụng chung cho một số dự án đường sắt cấp bách, gồm tuyến Hà Nội - Đồng Đăng, tuyến Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái và một số tuyến đường sắt cấp bách theo quyết định của cấp có thẩm quyền bảo đảm đồng bộ, thống nhất và chủ động trong thực hiện.
Nghị quyết nếu được thông qua sẽ giải quyết một số vấn đề mới phát sinh trong thực tiễn, thực hiện thành công các chỉ đạo mới của cấp có thẩm quyền; tiếp tục huy động nguồn lực đầu tư, rút ngắn tối đa trình tự, thủ tục, thời gian chuẩn bị đầu tư, tiến độ thực hiện, đào tạo nguồn nhân lực để triển khai thực hiện các dự án.
Đồng thời, Nghị quyết còn góp phần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các địa phương trong việc triển khai đầu tư phù hợp với tình hình thực tế, đặc điểm và yêu cầu phát triển, phát huy tính chủ động, tích cực của các địa phương, bảo đảm hiệu quả đầu tư.
Đặc biệt, với tổng nhu cầu vốn đầu tư các dự án đường sắt quốc gia và hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM lên tới hơn 5,5 triệu tỷ đồng được triển khai trong thời gian từ năm 2025 đến năm 2045, nghị quyết này còn nhằm thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo; chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển đường sắt, phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và về phát triển kinh tế tư nhân.
Theo người đứng đầu ngành xây dựng, thực tiễn công tác đầu tư xây dựng các dự án đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị trong thời gian vừa qua cho thấy, còn nhiều khó khăn, vướng mắc, tập trung vào các vấn đề chính như: huy động nguồn lực; trình tự, thủ tục đầu tư; việc triển khai thực hiện quy hoạch; công tác giải phóng mặt bằng; công tác đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp đường sắt…
Để đẩy nhanh triển khai các dự án đường sắt theo quy hoạch (Hà Nội - Đồng Đăng, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái, TP.HCM - Cần Thơ, Biên Hòa - Vũng Tàu, Thủ Thiêm - Long Thành, Suối Tiên - Thủ Dầu Một…), cần phải có các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, vượt trội. Bên cạnh đó, việc đầu tư xây dựng các tuyến đường sắt mới đã được các cấp có thẩm quyền đánh giá là việc khó, có những dự án được xác định là chưa có tiền lệ và cũng đã cho phép Chính phủ tiếp tục đề xuất điều chỉnh, bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt.
Theo lãnh đạo Bộ Xây dựng, việc xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để áp dụng chung cho đầu tư xây dựng các dự án đường sắt là rất cần thiết và cấp bách để tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, hiện thực hóa mục tiêu đầu tư hoàn thành mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị theo quy hoạch.
 |
Kích hoạt nguồn lực tư nhân
Trong số 19 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, chưa từng có tiền lệ được đánh giá là “khoán 10” trong lĩnh vực đầu tư hạ tầng đường sắt, tại Tờ trình số 39/TTr-BXD, Bộ Xây dựng đã dành hẳn 1 điều với 7 khoản mục để quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước.
Nổi bật trong nhóm chính sách này, Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị, đường sắt đô thị theo mô hình Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) bằng nguồn vốn ngoài nhà nước theo quy định của pháp luật về đầu tư, đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP).
Các dự án đầu tư đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị, đường sắt đô thị theo phương thức PPP sẽ được Nhà nước đảm bảo toàn bộ kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư từ ngân sách nhà nước đối với đất dành cho đường sắt.
“Trường hợp dự án thực hiện theo phương thức PPP, phần kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư không tính vào tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án”, Bộ Xây dựng đề xuất trong Tờ trình.
Tại Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp đối với Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, Bộ Xây dựng cho biết, đây là nội dung quan trọng nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó có chính sách về mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân vào các dự án quan trọng quốc gia, chính sách ưu đãi khuyến khích khu vực kinh tế tư nhân tham gia cùng Nhà nước vào các dự án đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị…
Đây cũng là tâm nguyện của các doanh nghiệp tư nhân lớn nhằm chung tay cùng đất nước phát triển các tuyến đường sắt - lĩnh vực đầu tư hạ tầng chủ lực của đất nước trong thời gian tới.
Theo bà Đào Thụy Vân, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed (VinSpeed), bằng việc đề xuất đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam theo phương thức PPP, nhà đầu tư này muốn xây dựng ngành công nghiệp đường sắt cao tốc, sớm đưa vào khai thác tuyến đường huyết mạch, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân.
“Đây là thời điểm lịch sử đối với khối doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, bởi chúng tôi cảm nhận được sâu sắc quyết tâm, sự ủng hộ, kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Vì thế, dù biết còn nhiều khó khăn, thách thức, chúng tôi đã mạnh dạn, chủ động đăng ký đầu tư và cam kết sẽ nỗ lực hết sức, quyết liệt, sáng tạo và hành động để phát triển Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam”, Phó tổng giám đốc Vinspeed nhấn mạnh.
Để khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung, tại Tờ trình số 39/TTr-BXD, Bộ Xây dựng đề xuất đưa vào Nghị quyết cơ chế cho phép người đứng đầu cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức, viên chức tham gia dự án được xem xét loại trừ, miễn, giảm trách nhiệm theo quy định của Đảng và quy định của pháp luật.
Các trường hợp được áp dụng cơ chế này gồm: hành vi được cơ quan có thẩm quyền xác định là dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; phải chấp hành quyết định của cấp trên và đã báo cáo người ra quyết định trước khi chấp hành; thực hiện đề xuất về đổi mới, sáng tạo, giải pháp để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án được cơ quan có thẩm quyền cho phép và phù hợp với chủ trương của cấp có thẩm quyền, có động cơ trong sáng, vì lợi ích chung.
“Việc quy định miễn, giảm trách nhiệm cho người đứng đầu cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức, viên chức tham gia xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách và khi tham gia dự án trong một số trường hợp cụ thể giúp khuyến khích, bảo vệ, tạo động lực cho cán bộ, công chức yên tâm dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung của người dân, đất nước; hạn chế tình trạng sợ sai, làm trì trệ tiến độ, từ đó góp phần thực hiện mục tiêu hoàn thành các dự án”, lãnh đạo Bộ Xây dựng lý giải.
