Toàn bộ linh kiện của một chiếc xe đạp được nhập khẩu từ Trung Quốc, doanh nghiệp chỉ đưa về Việt Nam lắp ráp lại hòng "đội lốt" hàng "Made in Vietnam".

Chỉ lắp ráp đơn giản hòng “đội lốt” hàng Việt Nam

Từ tác động của cuộc chiến thương mại giữa các nước lớn, nhất là đối đầu thương mại Mỹ- Trung Quốc, dẫn đến sự chênh lệch lớn về mức thuế giữa hàng hóa xuất khẩu từ Trung Quốc với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sang các thị trường lớn, đặc biệt thị trường Mỹ.

Để trốn tránh hàng rào thuế quan và hàng rào kỹ thuật ở các thị trường nêu trên, thời gian qua, xuất hiện hiện tượng hàng Trung Quốc “đội lốt” Việt Nam để tìm đường xuất khẩu sang Mỹ.

Trước tình hình đó, thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Tài chính, lãnh đạo Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo lực lượng Kiểm tra sau thông quan và Cục Điều tra chống buôn lậu tiến hành thu thập thông tin, phân tích đánh giá các nguy cơ gian lận xuất xứ và thực hiện công tác điều tra, xác minh.

Trong đó, Cục Kiểm tra sau thông quan là lực lượng chủ công.

Kết quả kiểm tra của cơ quan Hải quan cho thấy nổi lên một số phương thức gian lận phổ biến như: doanh nghiệp đầu tư dây truyền sản xuất sơ sài, thực hiện các công đoạn lắp ráp, chế biến giản đơn thuộc các công đoạn sản suất giản đơn quy định tại Điều 9, Nghị định 31/2018/NĐ-CP.

Hay, doanh nghiệp giai đoạn đầu chưa hoàn thành đầu tư lắp ráp dây chuyền máy móc nhưng đã có sản phẩm xuất khẩu. Thực chất, doanh nghiệp đã thực hiện nhập khẩu dưới dạng bán thành phẩm và chỉ đưa về thực hiện lắp ráp giản đơn hoặc nhập khẩu dưới dạng sản phẩm hoàn chỉnh về chỉ thay đổi bao bì, nhãn mác.

Trường hợp khác, doanh nghiệp đã có dây chuyền máy móc nhưng sản phẩm xuất khẩu không đủ điều kiện đáp ứng tiêu chuẩn xuất xứ Việt Nam theo quy định của pháp luật.

Nhà xưởng gần như trống trơn nhưng doanh nghiệp vẫn cho ra lò hàng loạt sản phẩm xe đạp "Made in Vietnam".

Thực tế kiểm tra đối với 3 nhóm mặt hàng do Cục Kiểm tra sau thông quan thực hiện là minh chứng rõ nét cho những chiêu thức vi phạm nêu trên.

Cụ thể, đối với xe đạp, xe đạp điện, thực hiện kiểm tra sau thông quan 4 doanh nghiệp lắp ráp xe đạp, xe đạp điện xuất khẩu đi Mỹ, kết quả phát hiện vi phạm xuất xứ Việt Nam với cả 4 doanh nghiệp.

Vi phạm của doanh nghiệp là nhập khẩu đầy đủ các bộ phận, linh kiện của xe đạp, xe đạp điện ở dạng chưa lắp ráp hoặc tháo rời về Việt Nam để lắp ráp thành sản phẩm xe đạp, xe đạp điện hoàn chỉnh.

Các bộ phận, linh kiện nhập khẩu không trải qua bất kỳ công đoạn gia công, sản xuất nào khác hoặc chỉ trải qua các công đoạn gia công đơn giản không làm thay đổi bản chất hàng hóa (như: gia công sơn khung, càng, ghi đông, tay lái, in Label cho một số sản phẩm) để trở thành sản phẩm hoàn chỉnh.

Cơ quan Hải quan đánh giá, toàn bộ linh kiện trực tiếp chuyển hóa thành sản phẩm xe đạp, xe đạp điện hoàn chỉnh không đủ điều kiện đạt xuất xứ “Việt Nam” theo tiêu chí chuyển đổi mã số (CTC, CTSH) và tiêu chí phần trăm của trị giá (LVC) quy định tại Nghị định 31/2018/NĐ-CP và Thông tư số 05/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương.

Đối với nhóm mặt hàng pin năng lượng mặt trời, đã thực hiện kiểm tra sau thông quan 5 doanh nghiệp và 100% có vi phạm xuất xứ Việt Nam.

Ở nhóm hàng này, doanh nghiệp xuất khẩu tấm module năng lượng mặt trời được sản xuất từ nguồn nguyên liệu chính là các tấm tế bào quang điện được doanh nghiệp mua từ các nhà cung cấp sản xuất tại Việt Nam và nhập khẩu trực tiếp từ nước ngoài.

Trong đó, các tấm Module năng lượng mặt trời xuất khẩu của doanh nghiệp được sản xuất từ các tấm tế bào quang điện nhập khẩu hoàn toàn từ nước ngoài không đáp ứng tiêu chí xuất xứ CTSH để được công nhận là hàng hóa có xuất xứ Việt Nam theo quy định.

Đối với nhóm mặt hàng gỗ, đồ gỗ nội thất từ gỗ, thực hiện kiểm tra sau thông quan 7 doanh nghiệp và cả 7 doanh nghiệp đều vi phạm xuất xứ Việt Nam.

Cụ thể, doanh nghiệp nhập khẩu (hoặc mua lại từ hàng nhập khẩu) dưới dạng linh kiện rời, đồng bộ hoặc nhập khẩu ở dạng bán thành phẩm về gia công đơn giản (khoan lỗ, chà nhám và sơn) để lắp ghép thành sản phẩm hoàn chỉnh (tủ, giá sách, giường, bàn sofa, bàn trà, bàn cocktail).

Do đó, những sản phẩm hoàn chỉnh nêu trên không đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam theo quy định tại Nghị định 31/2018/NĐ-CP và Thông tư số 05/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương.

Kiểm soát được các nhóm hàng xuất khẩu đột biến sang Mỹ

Có thể nói, với sự tập trung chỉ đạo từ Chính phủ, Bộ Tài chính và sự triển khai đồng bộ, quyết liệt của Tổng cục Hải quan, bước đầu nước ta đã kịp thời ngăn chặn tình trạng lợi dụng ưu đãi của các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam ký kết với các nước, đặc biệt là Mỹ để thực hiện hành vi vi phạm xuất xứ làm ảnh hưởng đến các cam kết của Việt Nam với các nước.

Qua đó, đã kiểm soát được những nhóm hàng xuất khẩu sang Mỹ có kim ngạch tăng đột biến như xe đạp; pin năng lượng mặt trời; thủy sản; gỗ và sản phẩm gỗ… giúp tránh ảnh hưởng xấu đến các doanh nghiệp xuất khẩu chân chính của Việt Nam.

Theo Cục Kiểm tra sau thông qua, kết quả đấu tranh vừa qua đã lan tỏa trong cộng đồng doanh nghiệp, nâng cao nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật của cộng đồng doanh nghiệp xuất nhập khẩu để ngăn chặn từ xa các hành vi vi phạm; cộng đồng doanh nghiệp được cảnh báo về các nguy cơ vi phạm dễ mắc phải để chủ động phòng tránh, bảo đảm tuân thủ các quy định của Việt Nam thể hiện qua việc sau khi phát hiện sai phạm, doanh nghiệp đã đầu tư đầy đủ hệ thống máy móc, trang thiết bị phục vụ sản xuất để đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam.

Được biết, hiện nay, Tổng cục Hải quan vẫn tiếp tục triển khai kế hoạch định hướng để mở rộng kiểm tra, xác minh hành vi gian lận xuất xứ đối với nhiều doanh nghiệp khác.